Phòng vệ chính đáng là gì? Cách xác định tự vệ chính đáng trong hình sự

Phòng vệ chính đáng là hành vi được pháp luật hình sự chấp thuận để bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng một cách cần thiết. Tuy nhiên, nếu hàng vi cố ý gây thương tích hay tổn hại đến sức khỏe của người khác vượt quá giới hạn cho phép theo quy định của Luật hình sự thì có thể phải chịu trách nhiệm hình sự.

Vậy, điều kiện để được xem là hành vi phòng vệ chính đáng là gì? Thế nào là vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng? Cùng tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây của Bảo vệ Việt Nhật Yuki Sepre 24!

Phòng vệ chính đáng là gì?

Theo quy định tại khoản 1 Điều 22 Bộ Luật hình sự số 100/2015/QH13, sửa đổi, bổ sung năm 2017 thì:

“Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên. Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm”.

Như vậy, một hành vi được xem là phòng vệ chính đáng khi mà hành vi đó là chống trả cần thiết nằm bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng đối với người có hành vi xâm hại. Điều này không chỉ giúp gạt bỏ sự đe dọa, tấn công trái với pháp luật mà còn thể hiện sự chống trả trước sự xâm phạm đến lợi ích của Nhà nước, cơ quan, tổ chức hay cá nhân.

Bản chất của phòng vệ chính đáng

Phòng vệ chính đáng có mục đích là bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, cũng như ngăn chặn các hành vi tấn công của người xâm hại bằng cách chống trả, gây thiệt hại cần thiết cho người đó. Vì vậy, mặc dù hành vi này gây nên thiệt hại khách quan về hình sự nhưng vẫn được miễn trừ trách nhiệm.

Để xem xét hành vi chống trả của người phòng vệ có phải là cần thiết hay không thì phải dựa trên sự đánh giá tất cả phương diện của vụ án, nhất là về tâm lý, thái độ của người phòng vệ, phương pháp, phương tiện chống trả,... 

Điều kiện để được xem là phòng vệ chính đáng

Hành vi phòng vệ được xem là chính đáng nếu thỏa mãn đủ các điều kiện sau. 

Điều kiện từ phía nạn nhân (người bị thương tích hoặc bị chết)

Nạn nhân phải là người đang có hành vi trái pháp luật, gây thiệt hại đến quyền và lợi ích của Nhà nước, tổ chức, cá nhân của người phòng vệ hoặc người thứ ba. Hành vi này phải có thật và đang diện ra, có tính chất nguy hiểm đáng kể chứ không phải do suy đoán, tưởng tượng.

Điều kiện từ phía người có hành vi phòng vệ

Người được cho là có hành vi phòng vệ chính đáng nếu như việc làm đó là đang bảo vệ lợi ích chính đáng (tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, tài sản, lợi ích xã hội,...) của bản thân hay của Nhà nước, tổ chức, cơ quan,... trước những nguồn nguy hiểm do người đã, đang gây thiệt hại và không có dấu hiệu dừng lại.

Người phòng vệ chỉ được phép gây thiệt hại cho chính người xâm hại và thiệt hại do hành vi chống trả này chỉ có thể là thiệt hại về tính mạng hoặc sức khỏe.

Điều kiện về sự tương xứng giữa hành vi tấn công gây thiệt hại và hành vi phòng vệ chính đáng

Khi xem xét hành vi phòng vệ có chính đáng hay không phải dựa trên cả mối tương xứng giữa hành vi tấn công và chống trả chính đáng. Bởi vì, không phải bất kỳ hành vi chống trả nào của người phòng vệ đối với người tấn công cũng là chính đáng.

Sự tương xứng này không đồng nghĩa với sự tương xứng theo cơ học. Tức là không phải người tấn công sử dụng phương tiện gây án nào thì người phòng vệ cũng sử dụng phương tiện đó. Người tấn công gây thiệt hại ở mức nào thì người phòng vệ cũng được phép gây thiệt hại đến mức đó. Sự tương xứng ở đây được hiểu là sự tương quan về tính chất và mức độ được đánh giá dựa trên cả yếu tố chủ quan và yếu tố khách quan.

Điều kiện về hành vi chống trả

Hành vi chống trả chỉ được thực hiện khi cần thiết. Nghĩa là người phòng vệ chính đáng không thể không chống trả hay gạt bỏ hành vi xâm hại đến quyền và lợi ích của Nhà nước, tổ chức, cơ quan, chính bản thân hay người thứ ba khác. Nếu là hành vi phòng vệ cần thiết thì dù có gây thiệt hại với người tấn công ở mức độ nào đi nữa thì cũng được xem là chính đáng.

Thế nào là vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng

Theo quy định tại khoản 2 Điều 22 Bộ Luật hình sự 2015:

“Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại.

Người có hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật này.”

Như vậy, hành vi vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng khi người chống trả thực hiện các hành vi quá mức cần thiết hoặc không tương xứng với tính chất và mức độ nguy hiểm mà người xâm hại gây ra cho xã hội. 

Ví dụ về hành vi phòng vệ chính đáng

Để hiểu rõ hơn về nội dung bài viết, quý khách có thể tham khảo ví dụ về phòng vệ chính đáng dưới đây.

Anh An uống rượu say và chửi bới anh Bình trước đám đông. Vì nghĩ anh An mất kiểm soát do rượu nên anh Bình chỉ nhắc nhở nhẹ và không đôi co hay đánh lại anh An. 

Nhưng khi anh Bình đang chạy xe về nhà thì bị anh An chặn đường, tiếp tục chửi bới và có dùng tay để đấm liên tiếp vào mặt anh Bình, khiến anh Bình ngã xuống. Lúc này, vì tự vệ nên anh Bình có nhặt một viên đá ở bên cạnh đập vào phần đầu anh An, khiến anh An bị chảy máu và khâu 5 mũi. 

Như vậy, hành vi phòng vệ của anh Bình có được xem là chính đáng hay không?

Giải đáp: Bước đầu cho thấy, anh Bình đang ở trong tình thế bị xâm hại đến sức khỏe và tính mạng của bản thân nên cần thiết và có quyền phòng vệ chính đáng. 

Tuy nhiên, theo điều 136 Bộ luật hình sự 2015 thì hành vi chống trả không được vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết. Nếu không sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự. Về mức độ phạm tội và khoản phạt nếu vượt quá giới hạn, quý khách có thể tham khảo nội dung tiếp theo của bài viết.

Xử lý như thế nào trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng?

Theo Điều 136 của Bộ Luật hình sự 2015: “Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của người khác do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội” có quy định rằng:

“1. Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng hoặc do vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội, thì bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:

a) Đối với 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người từ 31% đến 60%;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên.

3. Phạm tội dẫn đến chết người hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe cho 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 61% trở lên, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 03 năm.”.

Như vậy, căn cứ vào mức độ thương tích của người gây án mà người chống trả vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng sẽ bị phạt tiền hoặc phạt tù lên đến 3 năm.

Thuê lực lượng bảo vệ chuyên nghiệp tại Bảo vệ Việt Nhật Yuki Sepre 24  

Hiện nay, pháp luật Việt Nam không quy định cụ thể hành vi chống trả như thế nào thì vượt quá giới hạn bởi cần phải xem xét toàn diện vụ án. Do đó, nếu không am hiểu về luật thì khả năng người tự vệ rất dễ vi phạm pháp luật hoặc rơi vào trường hợp phòng vệ vượt quá giới hạn và chịu trách nhiệm hình sự là rất cao. 

Do đó, để đảm bảo an toàn cho tính mạng, sức khỏe và tài sản của bản thân hay cho tổ chức, cơ quan, quý khách nên cân nhắc đến việc   thuê bảo vệ chuyên nghiệp. Lực lượng bảo vệ với sức khỏe tốt, được rèn luyện kỹ năng và nghiệp vụ bài bản, am hiểu pháp luật về phòng vệ chính đáng sẽ giúp quý khách giữ gìn an ninh trật tự, đảm bảo an toàn cho tính mạng và tài sản mà vẫn tuân thủ mọi quy định và luật pháp đề ra.

Bảo vệ Việt Nhật Yuki Sepre 24 cung cấp dịch vụ bảo vệ chuyên nghiệp

Bảo vệ Việt Nhật Yuki Sepre 24 là một trong những đơn vị cung cấp dịch vụ bảo vệ ngân hàng, trường học, bệnh viện, tòa nhà chung cư uy tín hàng đầu tại TPHCM. Nếu cần thuê lực lượng bảo vệ, quý khách hoàn toàn có thể tin tưởng lựa chọn Bảo vệ Việt Nhật Yuki Sepre 24 để đảm bảo an ninh, an toàn cho quý khách.

• Có hơn 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực cung cấp dịch vụ bảo vệ toà nhà, chung cư, trường học, bệnh viện,... cho hàng ngàn khách hàng lớn, nhỏ khác nhau.
• Pháp lý rõ ràng, đầy đủ giấy tờ về hoạt động kinh doanh bảo vệ.
• Đội ngũ lãnh đạo, cố vấn đều có xuất thân từ lực lượng vũ trang của quân đội và công an Việt Nam.
• Lực lượng bảo vệ được đào tạo bài bản về nghiệp vụ và kỹ năng, thường xuyên tham gia các khóa tập huấn để trau dồi và nâng cao nghiệp vụ.
• Có đầy đủ các gói bảo hiểm để đảm bảo an toàn, phòng tránh các rủi ro cho Bảo vệ Việt Nhật Yuki Sepre 24, cũng như cho quý khách.
• Có thể thấy, khi gặp đe dọa về quyền và lợi ích, người bị hại hoàn toàn có thể thực hiện hành vi phòng vệ chính đáng đối với người xâm hại. Tuy nhiên, cần đảm bảo hành vi phòng vệ là đúng pháp luật và không vượt quá giới hạn. Nếu cần thêm thông tin tư vấn hoặc thuê bảo vệ chuyên nghiệp, quý khách đừng ngần ngại liên hệ với YUKI SEPRE 24!